پرورش گوسفند قزل ژن به روش آزاد
پرورش گوسفند قزل ژن به روش آزاد
پرورش گوسفند قزل در نقاط مختلف ایران به روش‌هاى گوناگون انجام مى‌گیرد که مى‌توان به‌شرح زیر مورد بررسى قرار داد
- آزاد
- نیمه آزاد.
از روش پرورش آزاد گوسفندان بیشتر در مناطقى استفاده مى‌کنند که داراى آب و هواى معتدل بوده و در مجاور مراتع وسیع و پربار قرار گرفته باشند. ایلات و عشایر ایران بیشتر به این روش گوسفندان خود را پرورش مى‌دهند.در این روش جایگاه گله در طول سال برحسب موقعیت مرتع و تغییر درجهٔ حرارت هوا تغییر مى‌کند؛ بدین ترتیب که همیشه براى رسیدن به مراتع خوب و مناطق معتدل در حال تغییر محل هستند. گله هیچ‌گونه آغل و یا جایگاه بسته ندارد، و بیشتر در هنگام بهار و پائیز در حرکت بوده و تابستان‌ها در دامنهٔ کوه‌هاى پرمرتع و زمستان‌ها در مناطق گرمسیر مستقر مى‌شوند.برنامهٔ جفتگیرى و قوچ‌اندازى حدود مهرماه انجام مى‌گیرد و میش‌ها در طول راه بارور مى‌گردند؛ اوایل اسفندماه زایش‌ها شروع مى‌شود؛ فروردین ماه زایش‌ها به اتمام مى‌رسد و گله گوسفند قزل دوباره کم‌کم به‌طرف منطقه معتدله که داراى چراگاه‌هاى سبز هستند، کوچ مى‌کند.
در این روش به‌خاطر چراى آزاد، علوفهٔ مصرفى بسیار ارزان تمام مى‌شود؛ پرورش گوسفند چنانچه از روى اصول صحیح انجام مى‌گیرد؛ از نظر اقتصادى بسیار با صرفه خواهد بود. در این روش بازدهى گله کاملاً به اوضاع طبیعى و جغرافیائى بستگى دارد؛ بدین ترتیب در سال‌هایى که بارندگى کافى بوده و مراتع از نظر علوفهٔ غنى هستند، تولید بره گوسفندداران خوب و رضایت‌بخش است و برعکس، در سال‌هائى که خشکسالى بوده و به اندازه کافى علوفه‌اى در مراتع وجود نداشته است، در اثر کم‌غذائى دام‌ها لاغر شده و در برابر بیمارى‌هاى انگلى مقاومت نکرده و تلفات زیاد مى‌باشند. نکته‌اى که در این روش از پرورش گوسفند قزل باید در نظر گرفت تأمین آب و نمک موردنیاز حیوانات در مسیر حرکت است. در این روش هفته‌اى دوبار به گله نمک مى‌دهند و مسیر طورى انتخاب مى‌شود که همواره حیوان به آب دسترسى داشته باشد.
پرورش گوسفند قزل به روش نیمه‌آزاد
در روش نیمه آزاد پرورش گوسفند قزل، این روش در مناطقى استفاده مى‌شود که گوسفنددار در کنار دامدارى کم و بیش به‌کار کشاورزى مى‌پردازند و یا اینکه نزدیک مزارع کشاورزى است. در این روش قوچ‌اندازى و جفتگیرى به دو شکل انجام مى‌گیرد:
- گروهى که مراتع آنها دور نیست و همه شب گلهٔ گوسفند را به آغل برمى‌گردانند. این گروه قوچ‌ها را همواره در گله رها مى‌کنند. در این روش دامدار دائماً داراى بره است و در تمام طول سال مى‌تواند بره‌ها را پروار نموده و به فروش برساند. این روش اگر به‌خوبى اجرا بشود مى‌توان در سال دو بره و یا حداقل هر دوسال سه مرتبه از میش‌ها بره گرفت. عیبى که این روش دارد در این است که بره‌ها هم سن نیستند و در نتیجه، دامدار در تهیهٔ یک جیرهٔ متعادل براى تمام بره‌ها با مشکل مواجه مى‌شود و عمل رکوردگیرى به‌خوبى و با دقت نمى‌تواند انجام بگیرد و هم‌چنین تشخیص میش‌هاى عقیم مشکل است. اگر تعداد گوسفند قزل یا به صورت کلی میش ها زیاد باشد این روش با صرفه است زیرا رد یک زمان مى‌توان تعداد زیادى بره هم‌سن براى پروار داشت.
- گروه دیگر داراى مراتع در دامنهٔ کوه‌ها بوده و باید همه ساله گوسفندان را جهت چرا به آنجا ببرند. این مدت ممکن است از اواسط بهار تا اواخر تابستان طول بکشد. اینگونه مراتع به‌علت شرایط آب و هوائى خاصى که دارند فقط یک دوره در سال داراى علوفه کافى بوده و معمولاً پس از پایان علوفهٔ مراتع، گله‌دار مجبور به مراجعه مى‌شود. در این روش از پرورش گوسفند قزل نیز کیفیت علوفه مراتع کاملاً تابع میزان بارندگى است. اگر بارندگى خوب باشد، رویش گیاهان مرتع بهتر خواهد بود. قوچ‌اندازى و جفتگیرى در این شکل از گوسفنددارى‌ها معمولاً در اواخر شهریورماه تا اواسط آبان‌ماه انجام مى‌گیرد و زمان دقیق قوچ‌اندازى به تاریخ حرکت به طرف مرتع کوهستانى دارد. بدین معنى که قوچ‌اندازى هنگامى صورت مى‌گیرد که دو تا سه هفته پس از آخرین زایش بتوان به‌سوى مرتع موردنظر گله را حرکت داد.
معمولاً اواخر تابستان علوفهٔ مراتع به پایان مى‌رسد و گله‌داران باید دام‌هاى خود را به محل اصلى برگردانند؛ این مرحله از دامدارى شاید از نظر اقتصادى مهم‌ترین دوره است زیرا اکثر دام‌ها به‌علت کمبود علف سبز سیر نمى‌شوند و اجباراً از ذخیرهٔ غذائى خود استفاده نموده و کم‌کم لاغر مى‌شوند. بدین جهت بره‌هائى را که به‌منظور پرواربندى نگهدارى نموده‌اند باید بلافاصله به محل پرواربندى ببرند. البته بهتر است که براى جلوگیرى از لاغر و ضعیف شدن گوسفندان نقل و انتقال با ماشین انجام بگیرد.نقطه قابل توجه دیگر در این روش این است که میش‌هاى داشتى را نباید بیش از معمول در مرتع نگهداشت. بدیهى است زمان معمول وقتى است که علوفهٔ مرتع جوابگوى احتیاجات نگهدارى گوسفند قزل نباشد.مسئلهٔ دیگرى که در این روش باید در نظر گرفته شود بارندگى اواخر تابستان است که موجب رویش سریع علوفه مراتع مى‌گردد. اگرچه تغذیهٔ اینگونه علوفه‌ها بسیار مطلوب مى‌باشد ولى اغلب به‌علت عدم واکسیناسیون گله علیه آنتروتوکسیمى تعداد زیادى از گوسفندان به‌طور ناگهانى تلف مى‌گردند که اصطلاحاً به این نوع مرگ و میر علفى شدن گوسفندان مى‌گویند. البته، با واکسیناسیون علیه بیمارى آنتروتوکسیمى در اواخر مرداد ماه مى‌توان از بروز این حادثه جلوگیرى کرد